Gastcolumn door Wilma van Raamsdonk

Er was tien jaar geleden weinig aanbod voor leerlingen in het vmbo, met name in de basis-, en kaderberoepsgerichte leerlijnen. Ook Passionate Bulkboek was voor deze doelgroep op zoek naar uitbreiding van haar portfolio. We troffen elkaar toen ik nog werkzaam was in het Rotterdams onderwijs als beleidsadviseur en ik was meteen enthousiast. Niet veel later ging ik aan de slag als projectleider van het ‘nog te ontwikkelen leesbevorderende vmbo-project’.

Leesbevordering vind ik een lastige term. Immers, het lezen voor de lijst als onderdeel van het examen is ook leesbevorderend, maar zegt niets over het plezier wat daarmee gepaard zou moeten gaan. Al snel leidden de overleggen over de vorm en inhoud van het nieuwe project tot een andere invalshoek. Niet de leesbevordering, vormgegeven volgens de exameneisen in het vo, maar het laten ontdekken hoe fijn het is om van een geschreven verhaal kennis te nemen, zou centraal komen te staan.

Een lezer was geboren!

Ook meteen hoog op ons lijstje stond een actieve werkvorm: schrijf je eigen verhaal. Om een goed voorbeeld te hebben, hoe je een verhaal schrijft, besloten we voor alle deelnemers een leesboek mee te leveren. We realiseerden ons ook dat we van alles konden bedenken, maar dat we eerst in gesprek moesten met vmbo-leerlingen om van hen te horen welke elementen zij belangrijk vonden. Een panel van Rotterdamse vmbo-leerlingen kwam naar ons kantoor en dat leverde veel aanvullende informatie op. Zoals de naam Er Was Eens, maar ook het boegbeeld: danser Juvat Westendorp (waarmee we overigens nog jarenlang met heel veel plezier samenwerkten) en het feit dat er iets te winnen moest zijn. De verhalenwedstrijd was een feit.

De pilot, gestart in schooljaar 2012/2013 met 540 Rotterdamse vmbo-leerlingen, was een feit onder andere door de directe steun van het cultuurfonds Fonds21. Door de multimediale lessenserie maakten we docenten enthousiast. Maar de leerlingen ook! Bij een bezoek aan een van die eerste deelnemende scholen werd me door een leerling spontaan gevraagd: ‘Mevrouw, heeft u nog zo’n boek?’ Een lezer was geboren!

Jeugdboekenschrijvers gaan op pad

Met de feedback van de eerste deelnemers is de uiteindelijke vorm tot stand gekomen. Zo vulden we het lesmateriaal aan met een gastles door een (jeugd)boekenschrijver, zoals Buddy Tegenbosch, Margje Woodrow, Chinouk Thijssen, die – toen Er Was Eens snel uitgroeide tot een leesplezier-traject waaraan duizenden vmbo-leerlingen deelnamen – vaak dagen achter elkaar op pad gingen om die gastlessen door het hele land te geven.

We voegden ook korte videopitches voor de klassen uit de top 3 beste verhalen toe. Ik herinner me hilarische pitches, maar ook het kippenvel bij de pitch rondom het verhaal van een leerling die als vluchteling naar Nederland kwam. Zowel de cameraman als ik stonden met tranen in onze ogen toen we die in de klas aan het opnemen waren. Bekijk hier de videopitch ‘Vluchten naar Nederland’ van klas 1A van het G.K. van Hogendorpcollege.

Alle ingezonden verhalen werden gebundeld en die boeken werden verspreid onder alle deelnemers. Zo konden alle deelnemers trots zijn op hun eigen verhaal en kregen ze hun tweede boek! De hoofdprijs, tien leesboeken naar keuze en een boekenkast voor thuis voor elke leerling uit de winnende klas, reikten we op de winnende school feestelijk uit. Nou ja, de Ikea Billies werden rechtstreeks op het huisadres geleverd. Ik ben zo benieuwd welke boeken daar de afgelopen jaren nog meer in terecht zijn gekomen!

Na het vmbo kwam ook het mbo

In Rotterdam raakte al snel ook Albeda geïnteresseerd voor deelname van mbo-studenten. Omdat er een robuust fundament voor vmbo was ontwikkeld, bleek aanpassing van de scope naar de levensfase van de mbo-student en het onderwijs in de beroepscolleges redelijk eenvoudig. Er zijn inmiddels ook landelijk duizenden mbo-deelnemers die door de verhalenwedstrijd Er Was Eens de pracht van het verhaal, verteld in het medium boek, ontdekken.

Trots op Er Was Eens

Ik ben er trots op met het team van Passionate Bulkboek de basis en het vliegwiel van Er Was Eens te hebben morgen vormgeven. Trots op dat er elk schooljaar weer zoveel jongeren die wellicht niet eerder met zoveel plezier een boek lazen, dat nu wel doen. Ik heb inmiddels na tien jaar het team verlaten, maar krijg gelukkig de – steeds dikkere – Er Was Eens-bundels met al die mooie verhalen, nog elk jaar nog toegestuurd.

Een rijker en meer hartverwarmend resultaat van een initiatief waarmee lezers worden gemaakt, is volgens mij ondenkbaar.